به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام و المسلمین الویری پیش از ظهر امروز در نکوداشت علامه سیدجعفر مرتضی عاملی در سالن شیخ طوسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به موضوع «مبانی کلامی و تاریخ نگاری؛ بررسی موردی سنجش سند در نگاه علامه سید جعفر مرتضی گفت: رابطه کلام و تاریخ نگاری یکی از چالش های جدی امروز جامعه ما بویژه در دانشگاه هاست.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در تبیین بهتر موضوع خود ابتدا به تعاریف کلام و تاریخ پرداخت و گفت: مراد از کلام گاهی دانش کلام و گاهی مراد از تاریخ، دانش تاریخ است که در این معنا اختلاف و جدلی پیرامون ارتباط آنها نیست اما گاهی کلام به منزله گزاره کلامی و تاریخ به منزله دانش تاریخ مطرح می شود که این هم مشکل خاصی ندارد و هرکسی در هرعلمی از دانش های دیگر برای سنجش گزاره های علمی خود استفاده می کند.

این محقق ادامه داد: در حالت سوم اگر کلام را باور کلام گرفته و تاریخ را به منزله فرآیند دانش تاریخ بگیریم، در اینجا سید جعفر می گوید: «اگر متن و سندی بیانگر رفتار ویژه شخصیت مدنظر من است باید گزارشات سند با مسلمات فکری من در مورد شخصیت مورد تحقیق من سازگار باشد».

این پژوهشگر اضافه کرد: از نظر مرحوم علامه سیدجعفر مرتضی یکی از شروط پذیرش یک سند تاریخی، سازگاری سند با پیش فرض های ثابت شده با دلیل صحیح و قطعی است که این پیش فرض می تواند زبانشناختی، جامعه شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی و هرچیز دیگری از جمله یک باور کلامی باشد.

حجت الاسلام والمسلمین الویری گفت: پژوهشگر تاریخ باید پیش فرض کلامی خود را روشن کند و این محل اختلاف است، وقتی یک تاریخ پژوه به سراغ سند می رود ناگزیر مجموعه ای از پیش فرض ها را با خود همراه دارد، اگر این پیش فرض ها از قطعیت برخوردار باشند به دلیل قطعی بودن مقدم بر مفاد سند است و کوشش برای دورساختن آنها از خود امری ناپسند است.

این استاد حوزه و دانشگاه اظهارداشت: این پیش فرض ها از هر جنسی باشند و هرخاستگاهی داشته باشند یکی از معیارهای ارزیابی سند به شمار می روند و کلامی بودن یا نبودن آن تاثیری بر این ندارد؛ هرگاه پژوهشگر تاریخ درباره درستی پیش فرض خود یقین داشته باشد، باید این را مقدم بدارد براین اساس پایبندی دین باوران به مبانی کلامی خود درحقیقت از مصادیق حکم عقلی است که همه تاریخ پژوهان به اشکال مختلف به آن پایبند هستند بنابراین اعتقاد به عصمت یا عدم عصمت به یک درجه از اثرگذاری بر تاریخ نگاری و موثر بر سنجش سند هستند و هردو پیش فرض کلامی است.

این محقق با اشاره به اینکه برداشت سیدجعفر مرتضی از رابطه کلام و تاریخ در دسته سوم جای می گیرد، گفت: تحقیق علامه سیدجعفر مرتضی نشان داد که دست کم در این مصداق از رابطه کلام و تاریخ، دخالت دادن مبنای کلامی و تصمیم گیری بر پایه پیش فرض های کلامی قطعی یک الزام عقلی نزد نخبگان و یک امر بدیهی نزد توده مردم و در نتیجه یک امر پسندیده و رفتار برخلاف آن نکوهیده است.

وی بیان داشت: در مقام پژوهشگر تاریخ، هنگام بررسی سند نباید فراموش کرد که همه مسلمات عقلی و قطعی و از قبل اثبات شده خود را در مقام ارزیابی سند مدنظر قرار دهیم و مرحوم سیدجعفر مرتضی در عبارات خود این امر عقلی را بازتاب داده است.

313/40